Olej - sekret żywotności silników

Sięgając po odpowiedni produkt ze sklepowej półki mało kto zastanawia się, jakie sekrety kryje receptura jednego z najważniejszych płynów eksploatacyjnych w samochodzie. Aby do rąk Klientów mógł trafić produkt najwyższej jakości, musi on przejść długi proces, nadający olejom ich unikalne właściwości. Firma Shell odkrywa tajniki blendowania oleju.

Olej chroni elementy silnika przed zużyciem oraz aktywnie usuwa szkodliwe zanieczyszczenia, powstające w procesie jego eksploatacji. Smarowany silnik może pracować wiele godzin, zachowując trwałość na poziomie setek tysięcy kilometrów przebiegu. Na rynku istnieje wiele rodzajów olejów silnikowych, różniących się nie tylko ceną i jakością, ale przede wszystkim parametrami technicznymi.
 

Tworzenie, czyli blendowanie oleju silnikowego
 

Oleje silnikowe powstają w procesie zwanym blendowaniem. Określenie to, pochodzące od angielskiego słowa „blending”, oznacza mieszanie. W przypadku olejów producenci, mieszają oleje bazowe, produkowane przez rafinerie, z pakietem różnych dodatków uszlachetniających, dobieranych indywidualnie dla każdego typu oleju. Samo blendowanie jest ostatnim etapem produkcji oleju, jednak właśnie wtedy produkt uzyskuje swoje właściwości ochronne. Współczesne oleje są więc mieszanką olejów bazowych i pakietów różnych dodatków, które zapewniają prawidłową pracę silnika przez długie lata. Warto podkreślić, że rozwój technologii produkcji oleju jest nieodłącznie związany z postępem w dziedzinie motoryzacji. 

Produkcja pierwszych olejów silnikowych, stosowanych w samochodach po 1930 roku, była stosunkowo prosta. Do ochrony ówczesnych silników samochodowych wystarczył bowiem czysty olej bazowy, bez żadnych dodatków uszlachetniających, produkowany przez rafinerie i rozlewany do puszek z emblematem konkretnych firm. Sytuacja uległa zmianie po roku 1951. Nowe modele silników, coraz bardziej skomplikowane i precyzyjne, wymagały coraz lepszej ochrony, a tym samym także modyfikowania składu olejów. Tendencja ta widoczna jest również dzisiaj – nowe typy olejów są odpowiedzią na innowacyjne parametry techniczne silników. Dlatego, aby tworzyć produkty optymalnie odpowiadające wymaganiom rynku samochodowego, konstruktorzy silników na bieżąco przekazują firmom chemicznym opis wymagań, jakie będzie musiał spełnić nowy olej. Na tej podstawie opracowane zostają nowe pakiety dodatków, które zostają następnie dodane przez blenderów do oleju bazowego. Dzięki temu kierowcy na całym świecie mają pewność, że sięgając po konkretny olej, zgodny ze specyfikacją zamieszczoną w książce serwisowej samochodu i dbając o jego regularną wymianę, zapewniają silnikowi samochodu optymalną ochronę i bezawaryjną pracę. 
 

Tajemnice ukryte w butelce oleju
 

Obecnie właściwie wszystkie oleje silnikowe dostępne w sklepach i warsztatach, są mieszaniną trzech głównych składników: kilkudziesięciu proc. oleju bazowego (mineralnego, syntetycznego lub ich mieszaniny), do trzydziestu procent pakietu dodatków uszlachetniających i do kilku procent wiskozatora, zapewniającego wielosezonowość, która umożliwia używanie oleju przez cały rok. 

Oleje bazowe podzielono na cztery grupy API, w zależności od budowy chemicznej, a ich odporność na starzenie, określana jest za pomocą specjalnego testu zwanego „TOST Life”. W pierwszej grupie – API Grupa I znajdują się konwencjonalne oleje mineralne. Są one produkowane w procesie głębokiej rafinacji (oczyszczania), co zapewnia ich trwałość minimum 1000 godzin. Dlatego konwencjonalne oleje bazowe są zastępowane olejami mineralnymi z Grupy API II o znacznie lepszych parametrach. Oleje bazowe mineralne należące do API Grupy II otrzymywane w procesie hydrorafinacji konwencjonalnych olejów mineralnych wytrzymują w teście od 4 do 6 tysięcy godzin, co umożliwia ich zastosowanie w produktach o przedłużonym działaniu. Grupę API III i IV tworzą syntetyczne węglowodory wytrzymujące w teście od 14 do nawet 16 tysięcy godzin. Do Grupy API III należą syntetyczne węglowodory, otrzymywane z gazu ziemnego metodą GTL (Gas to Liquid) lub z reakcji syntezy (HC Synthese). Grupa API IV to polialfaolefiny (PAO), będące produktami polimeryzacji etylenu, otrzymanego z ropy naftowej przez kraking surowej benzyny. 

Większość środków smarnych dostępnych obecnie na rynku to produkty wielosezonowe (oznaczone zgodnie z klasyfikacją lepkościową SAE przez dwie wartości przedzielone myślnikiem np. „5W-40”), zachowujące odpowiednią lepkość niezależnie od pory roku. Stworzenie takich olejów stało się możliwe dzięki wynalezieniu na początku lat pięćdziesiątych tworzyw sztucznych (polimerów), nazywanych w procesie produkcji oleju wiskozatorami. Rozpuszczenie wiskozatora sprawia, że lepkość oleju wolniej spada w wysokich temperaturach oraz wolniej rośnie w niskich temperaturach zapewniając odpowiedni film smarny i ochronę. W procesie blendowania wiskozator miesza się w odpowiednich proporcjach z olejami bazowymi, aby dopasować lepkość do temperatury otoczenia, zgodną z klasyfikacją SAE.

Najważniejszym elementem, wchodzącym w skład oleju silnikowego, są pakiety dodatków uszlachetniających. Ich podstawowe zadania to ochrona silnika przed działaniem szkodliwych czynników, zabezpieczanie jego metalowych elementów przed niszczeniem w czasie pracy i postoju (co zawdzięczamy m.in. detergentom, inhibitorom korozji i inhibitorom rdzewienia) oraz podnoszenie wartości użytkowych oleju. Do najważniejszych dodatków należą detergenty, utrzymujące w czystości wszystkie żywotne części silnika, dyspersanty, zapobiegające osadzaniu zanieczyszczeń na elementach silnika oraz antiwear, zabezpieczający metalowe części silnika przed nadmiernym zużyciem. Pakiety składników dodatkowych są dobierane indywidualnie dla każdego produktu, w oparciu o specyfikację techniczną silników, do których olej jest przeznaczony. Jednym z ograniczeń, nakładanym na producentów oleju są przepisy ograniczające emisję zanieczyszczeń do środowiska, które wymusiły zastosowanie w procesie produkcji najnowocześniejszej technologii „low SAPS” czyli modyfikację pakietów dodatków uszlachetniających. Przy zachowaniu poprzednich parametrów eksploatacyjnych zapewniających optymalną ochronę silnika, z zestawów wyeliminowane zostały dodatki będące źródłem siarki, fosforu i tzw. popiołu siarczanowego.
 

Jak zapewnić silnikowi właściwą ochronę?
 

Aby olej silnikowy optymalnie spełniał swoje funkcje, musi przejść szereg procesów, które nadają mu unikalne właściwości smarujące i ochronne. Odpowiednio przygotowany produkt uszczelnia silnik, chroni przed korozją, utrzymuje w czystości jednostkę napędową samochodu oraz zmniejsza ilość drgań. Efekty jego działania są wyraźnie widoczne w codziennej pracy auta, dlatego tak ważne jest właściwe dopasowanie oleju do typu silnika. Na rynku dostępnych jest kilkadziesiąt rodzajów olejów, różniących się składem i działaniem. Wybór właściwego produktu wydaje się nie lada wyzwaniem. W celu uniknięcia groźnych dla silnika pomyłek, każdy producent samochodu zapisuje w książce serwisowej zalecaną dla danej marki klasę jakości oleju. Dzięki temu, aby wybrać odpowiedni olej, wystarczy dokładnie przeczytać oznaczenia na jego opakowaniu. 

źródło: