Skrzynia automatyczna czy manualna?

Czy warto wybrać samochód z automatyczną skrzynią biegów? Jakie są zalety, a jakie wady poszczególnych rozwiązań?

Samochody z automatycznymi skrzyniami biegów są coraz popularniejsze w Polsce. Auta z automatem są droższe, ale w zamian zapewniają wysoki poziom komfortu w czasie jazdy. Do tego nowoczesne skrzynie automatyczne idealnie zmieniają biegi, bez jakichkolwiek szarpnięć, co ma wpływ nie tylko na komfort jazdy, ale też na niskie zużycie paliwa. Jednakże wymagają odpowiedniego, droższego serwisowania, a niewprawny albo niedoświadczony kierowca może je łatwo zepsuć. Poczciwe manuale wybaczają znacznie więcej błędów kierowcom, do tego są tańsze w naprawie. Ale nie można zapominać, że i one wymagają czynności serwisowych. Historie o olejach wlewanych na całe życie skrzyni można włożyć między bajki.

Skrzynia biegów to niezwykle ważny element układu napędowego każdego auta. Jej zdaniem jest utrzymanie prędkości obrotowej silnika w zakresie, w którym może on pokonywać największe obciążenia. Praca skrzyni biegów ma wpływ na zużycie paliwa Od samego początku produkcji samochodów, pod ich maskami montowano skrzynie manualne. Pierwsze automatyczne skrzynie biegów zadebiutowały w samochodach pod koniec lat trzydziestych w USA, w samochodzie Oldsmobile Custom Cruiser. Pierwszy automat w Europie, dzieło firmy DAF, pojawił się w 1958 roku.

Rodzaje skrzyń biegów

Skrzynie manualne – obecnie mają pięć albo sześć biegów. Kierowca samodzielnie wybiera odpowiedni bieg (nowe auta są obowiązkowo wyposażone w układ, który wskazuje, jaki bieg w danej chwili powinno się wybrać), wciskając sprzęgło i poruszając dźwignią. Jazda autem z manualną skrzynią jest dość męcząca podczas pokonywania miejskich korków. Wielu młodym kierowcom wybór odpowiedniego biegu sprawia wiele problemów. Po każdej zmianie auta nawet bardzo doświadczony kierowca musi odpowiednio dostosować się do pojazdu, pracy jego sprzęgła i skrzyni.

Skrzynie półautomatyczne - w ich przypadku kierowca wybiera bieg i porusza dźwignią, ale sam proces zmiany biegu odbywa się automatycznie. Ten rodzaj skrzyń jest dość mocno awaryjny.

Skrzynie zautomatyzowane – mają taką samą budowę, jak skrzynie manualne. Jednakże mechanizm zmiany biegów działa inaczej. Kierowca ma do dyspozycji łopatki przy kierownicy, albo dźwignię, którą można poruszać tylko w przód (bieg wyższy) albo w tył (bieg niższy). Zmiana biegu realizowana jest przez siłowniki elektromagnetyczne, pneumatyczne albo hydrauliczne, sterowane przez układy elektroniczne. Zmiana biegów może odbywać się też w sposób automatyczny, bez ingerencji kierowcy.

Skrzynie automatyczne – samodzielnie zmieniają bieg, bez ingerencji kierowcy. Do zmiany biegu dochodzi, gdy czujniki wykryją opór, zmienioną prędkość auta, obciążenie silnika itd. Automaty współpracują też z zaawansowanymi systemami bezpieczeństwa.

Obecnie mogą mieć sześć, siedem i więcej biegów. Zmiany dokonywane są błyskawicznie, płynnie i bez szarpnięć. Są bardzo wygodne w obsłudze. Wymagają odpowiedniej obsługi – wrzucenie niewłaściwego biegu w czasie jazdy, np. omyłkowo wstecznego, poważnie uszkadza całą skrzynię. Niektóre modele skrzyń automatycznych okazywały się bardzo awaryjne i drogie w naprawie.

Skrzynie bezstopniowe – nie posiadają klasycznych zębatek, tylko pasy transmisyjne (albo łańcuchy), bardzo drogie w naprawie. Skrzynie takie stosowane są przede wszystkim w autach z napędem hybrydowym. Nie ma w nich biegów – oferują one nieskończoną ilość przełożeń. Są one dobierane automatycznie, bez ingerencji ze strony kierowcy.

Automat czy manual – koszty zakupu i wygoda obsługi

Auto ze skrzynia automatyczną jest droższe, dlatego w przypadku samochodów tańszych (kompaktowych, miejskich) większość klientów decyduje się na manuale, tańsze nawet o kilkanaście tysięcy złotych. Ale już w przypadku aut klasy wyższej i pojazdów luksusowych, różnica w cenie pomiędzy autem z manualem a automatem jest niemalże niezauważalna. Dlatego pojazdy tych klas są niemalże zawsze wyposażone w automaty.

Modne w ostatnich latach samochody hybrydowe są zawsze oferowane z automatycznymi, bezstopniowymi skrzyniami CVT. Tutaj klient nie ma wyboru.

Koszty serwisowania

Skrzynia manualna wymaga wymiany oleju przekładniowego raz na 100 tys. km przebiegu i na tym jej obsługa się kończy. Wymiana jest tania i prosta, nie potrzeba zbyt dużej ilości oleju. Cały koszt nie powinien przekroczyć 150 zł.

W silnikach diesla a także w nowoczesnych silnikach benzynowych, budowanych w zgodzie z zasadami downsizingu konieczne jest stosowanie dwumasowego koła zamachowego, które chroni przekładnię manualną przez uszkodzeniami, powodowanymi przez drgania silnika. To element dość awaryjny, wymagający odpowiedniej eksploatacji i bardzo drogi w naprawie. W skrzyniach automatycznych DKZ się nie stosuje.

Skrzynie automatyczne wymagają wymiany oleju przekładniowego co 30 lub 60 tys. km przebiegu, w zależności od zaleceń producenta. Do skrzyni wchodzi kilka litrów oleju (np. 7), a do tego potrzeba jeszcze kilka litrów w procesie wymiany dynamicznej. Wymiany wymaga też filtr oleju skrzyni biegów, który może w niektórych autach kosztować nawet kilkaset złotych. Tyle samo kosztuje wymiana oleju.

Koszty naprawy

W obydwu przypadkach, jeśli dojdzie do awarii, nie naprawia się poszczególnych elementów skrzyni, tylko wymienia się je na nowe. Naprawa skrzyni manualnej jest o wiele tańsza. W tym przypadku psują się przede wszystkich kadłuby, synchronizatory, koła zębate, wałki, widełki przesuwne i wodziki zmiany biegów. W skrzyniach automatycznych uszkodzeniom ulegają (w zależności od typu skrzyni) pasy transmisyjne albo łańcuchy (w skrzyniach CVT, bardzo drogie), sprzęgła hydrokinetyczne, tarcze cierne. Drogie są naprawy elektroniki, zwłaszcza komputerów sterujących i czujników.

Przyspieszenie

Nowoczesne skrzynie automatyczne dokonują doboru idealnego biegu i jego zmiany w ciągu milisekund. To sprawia, że ich praca w żaden sposób nie pogarsza osiągów samochodu. W przypadku skrzyń manualnych, przyspieszenie zależy od właściwego doboru biegu przez kierowcę.

Spalanie

Zużycie paliwa w starszych autach, wyposażonych w czterobiegowe automaty, zawsze było dużo wyższe, niż w przypadku aut ze skrzyniami manualnymi. Obecnie samochody z sześcio i siemio (lub więcej) stopniowymi automatami zużywają tyle samo paliwa, co pojazdy ze skrzyniami manualnymi. Czasami mniej, ze względu na idealny dobór właściwych biegów. Niektóre skrzynie wykorzystują w czasie jazdy po trasach tzw. tryb żeglowania (odłączanie skrzyni od napędu), który pozwala na znaczne oszczędności paliwa.

Komfort i bezpieczeństwo jazdy

Kierowca samochodu z automatem nie musi odrywać rąk od kierownicy w czasie jazdy. Nie stresuje się też, jeśli źle wybierze bieg i auto szarpnie, albo zgaśnie przy ruszaniu. Jazda z automatem jest szczególnie wygodna podczas jazdy po mieście, kiedy to w samochodzie z klasyczną skrzynią trzeba zmieniać biegi nawet co kilkanaście metrów.

Automaty Mazdy

Kiedy cały europejski przemysł motoryzacyjny zachłysnął się niedopracowaną i awaryjną technologią downsizingu, Mazda stworzyła technologię SKYACTIV (więcej informacji: https://www.mazda.pl/o-firmie/technologia-skyactiv/), zgodnie z którą dopracowano do perfekcji istniejące rozwiązania, zamiast wprowadzać nowe. Poza silnikami, Mazda stworzyła też nową linię automatycznych skrzyń biegów, nazwanych SKYACTIV DRIVE. Są one odpowiedzią na popularne w samochodach niemieckich skrzynie dwusprzęgłowe DSG i skrzynie CVT.

SKYACTIV DRIVE łączy w sobie cechy klasycznej automatycznej skrzyni biegów z konwerterem momentu obrotowego, stosowanym w skrzyniach DSG i CVT. W SKYACTIV DRIVE zmiana biegów jest łagodna (jak w klasycznym automacie) i szybka (jak w DSG). Do tego auto rusza płynnie, nawet pod górę, jak hybrydy wyposażone w skrzynię CVT. Sekret tkwi w specjalnym układzie, w którym konwerter momentu obrotowego łączy się ze sprzęgłem ciernym, które sterowane jest przez sprzęgło wielopłytkowe. Skrzynia ma sześć biegów, zapewnia świetną dynamikę jazdy (dobre przyspieszenie z każdej prędkości), a także cichą pracę i niskie zużycie paliwa. SKYACTIV DRIVE świetnie zachowuje się podczas wyprzedzania, nawet jeśli kierowca puści już pedał gazu, skrzynia jeszcze przez kilka chwil utrzymuje wysokie obroty silnika, umożliwiając wykonanie zdecydowanych manewrów w razie potrzeby. Automat Mazdy ceniony jest za płynne ruszanie (w przeciwieństwie do aut ze skrzyniami DSG) i za to, że świetnie radzi sobie podczas manewrów na parkingach.

Pomimo mnóstwa zalet automatów i tak znajdą się kierowcy, którzy zdecydują się na zakup auta z manualem. Jest tańsze w zakupie i serwisowaniu, zapewnia kontrolę nad samochodem i daje radość ze sportowej jazdy. Sześciobiegowa skrzynia SKYACTIV MT, opracowana przez Mazdę, z pewnością spełni oczekiwania wszystkich zwolenników ręcznej zmiany biegów.

Artykuł powstał we współpracy z producentem japońskich samochodów marki Mazda: https://www.mazda.pl